Του Μιχάλη Κατρίνη
Ένα group στο facebook. Κανένα πτυχίο δημοσιογραφίας. Ένα σεβαστό διαφημιστικό budget και ο αλγόριθμος θα κάνει τη δουλειά του… Οι δυνατότητες χειραγώγησης της κοινής γνώμης είναι αναρίθμητες. Και ενώ καλπάζει η 4ης βιομηχανική επανάσταση, ενώ η τεχνολογική πρόοδος έχει εκτοξεύσει την ταχύτητα της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης, εμείς συζητάμε ακόμη για το αν οι επιδοτήσεις από την κυβέρνηση προς τα ΜΜΕ αποτελούν έμμεσο χρηματισμό τους. Ναι, οι κουτοπονηριές και οι κάτω από το τραπέζι επιδοτήσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη προς τα ΜΜΕ-και όχι μόνο αυτής της κυβέρνησης-και ο πρωτόγονος τρόπος που έγινε, με αφορμή την πανδημία, είναι σταγόνα στον ωκεανό της αδιαφάνειας που καλύπτει τον κόσμο της σύγχρονης ‘’Βιομηχανίας της Πληροφορίας’’. Όμως η συζήτηση έχει αργήσει… κάποια χρόνια. Και είναι -ή θα έπρεπε να είναι- πολύ ευρύτερη. Διότι δεν έχουμε ορίσει ακόμη τι εστί ο όρος ΜΜΕ εν έτει 2021! Ένας τρόπος είναι να δούμε τα ΜΜΕ ως επιχειρήσεις και τους δημοσιογράφους σαν εργαζόμενους – ως σκληρά εργαζόμενους- σε δύσκολες συνθήκες και τους πολίτες ως καταναλωτές. Ένας άλλος είναι να ξανασκεφτούμε τα ΜΜΕ, όχι ως τις μοναδικές πλατφόρμες μαζικού δημοσίου δημοκρατικού διαλόγου, αλλά σίγουρα τις πιο έγκριτες, τους δημοσιογράφους ως λειτουργούς της ενημέρωσης και τους πολίτες ως ενημερωμένους και συμμέτοχους δρώντες της πολιτικής πραγματικότητας. Πλατφόρμες οι οποίες λειτουργούν σε ένα νέο κόσμο πολύπλοκων πολυμεσικών ψηφιακών συστημάτων. Με αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίοι γνωρίζουν για εμάς πριν από εμάς, τι πρέπει να διαβάσουμε, να αγοράσουμε και να παρακολουθήσουμε. Σε έναν κόσμο σύγκλισης γραφής και ανάγνωσης, οπτικής και ακουστικής επικοινωνίας, τα online κυρίως ΜΜΕ έχουν μετατραπεί σε μια βαριά βιομηχανία περιεχομένου, το οποίο συνεχώς πρέπει να ανανεώνεται, να ιντριγκάρει, να προκαλεί ‘’click’’! Την τεχνολογική αλλαγή και την ταχύτατη μετάβαση στην νέα εποχή, ως μέρος του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και της αναπροσαρμογής της δημόσιας σφαίρας, καλούνται να παρακολουθήσουν οι θεσμοί. Το κάνουν, όμως; Για παράδειγμα, ενώ το σκάνδαλο της Cambridge Analytica είναι γνωστό εδώ και χρόνια, μόλις λίγους μήνες πριν το Belfer Center for Science International Affairs του Harvard Kennedy School απέδειξε ότι ξένοι παράγοντες είχαν προαγοράσει 2-3 χρόνια πριν, διαφημιστικό χώρο στο Facebook και το Twitter για να βοηθήσουν στις εκστρατείες του Brexit και του Τράμπ. Όπως επισημαίνει το έγγραφο, ‘’ Οι εκλογές, η καρδιά και η ψυχή της δημοκρατίας μας, είναι ευάλωτες τόσο σε επιχειρήσεις (παρά) πληροφόρησης όσο και σε κυβερνοεπιθέσεις’’. Στο ίδιο κλίμα, ενώ το κανονιστικό πλαίσιο για τα social media συζητείται εδώ και χρόνια σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, μόλις πριν λίγες μέρες αποδείχθηκε ότι οι αλγόριθμοι του twitter ευνοούσαν προκλητικά την ρητορική της Ακροδεξιάς απέναντι στις άλλες ‘’φωνές’’ της πλατφόρμας. Η συνάρτηση ΜΜΕ vs Digital Transformation είναι δύσκολη και τα ερωτήματα αμείλικτα. Μπορούν τα ΜΜΕ, παραδοσιακά και νέα να είναι βιώσιμα; Πόσα χωράει η αγορά; πόσα ζουν από τις πωλήσεις και τις διαφημίσεις τους; Και τα άλλα γιατί υπάρχουν, τι σκοπούς εξυπηρετούν και πως επιβιώνουν; Τι ΜΜΕ χρειαζόμαστε για να λειτουργεί αντιπροσωπευτικά η δημόσια σφαίρα; Τα θεσμικά όργανα της δημοκρατίας μας πρέπει να συνεργαστούν και να αναλύσουν σε βάθος τα προβλήματα και τις ενδεχόμενες λύσεις πριν να είναι πολύ αργά. Και αυτά δεν αφορούν μόνο την πολιτική ζωή στο εσωτερικό της χώρας. Τα συστήματα ενημέρωσης και πληροφόρησης λειτουργούν και στη διεθνή σκηνή ως σύγχρονα γεωπολιτικά όπλα. Πριν καν, λοιπόν, μπούμε στη συζήτηση για το ποια μέσα πήραν επιδότηση, με ποια κριτήρια και τι ποσά, θεωρώ ότι υπάρχει μια βασικότερη ερώτηση. Είμαστε έτοιμοι ως πολιτικό σύστημα και κοινωνία να επιδοτήσουμε και με ποιους κανόνες τα ΜΜΕ για να είναι βιώσιμα, αξιόπιστα και πλουραλιστικά, μη εξαρτώμενα από αλλότρια συμφέροντα; Πολύ φοβάμαι ότι όλοι γνωρίζουμε την απάντηση…
